An mbaineann an reachtaíocht leat?

Leagtar amach san Acht na catagóirí daoine a meastar go seolann siad gníomhaíochtaí brústocaireachta.  Féachaimid ar na daoine sin mar dhaoine a thagann faoi raon feidhme an Achta.  Tá duine ag gabháil do bhrústocaireacht i gcás go dtagann sé/sí faoi raon feidhme an Achta agus go ndéanann sé/sí cumarsáid iomchuí. Déanann duine cumarsáid iomchuí i gcás go ndéanann sé/sí cumarsáid phearsanta (go díreach nó go hindíreach) le hOifigeach Poiblí Ainmnithe maidir le ní iomchuí.

Bainfidh an reachtaíocht leat, mar sin, má chomhlíonann tú gach ceann de na coinníollacha seo a leanas:

A. Tagann tú faoi raon feidhme an Achta.

B. Déanann tú cumarsáid iomchuí nó bainistíonn nó treoraíonn tú déanamh na cumarsáide sin.

C. Déantar an chumarsáid sin le hoifigeach poiblí ainmnithe.

D. Baineann an chumarsáid sin le ní iomchuí.

E. Ní cumarsáid eiscthe í an chumarsáid sin.

A) Cé a thagann faoi raon feidhme an Achta?

Is iad seo a leanas na daoine a thagann faoi raon feidhme an Achta:

  • Duine ag a bhfuil níos mó ná deichniúr fostaithe lánaimseartha

  • Comhlacht ag a bhfuil fostaí lánaimseartha amháin nó níos mó agus atá ann go príomha chun bheith ionadaitheach do leasanna a chomhaltaí, i gcás go ndéantar na cumarsáidí iomchuí thar ceann aon duine de na comhaltaí.  Tugaimid “comhlachtaí ionadaitheacha” ar chomhlachtaí den sórt sin.  Samplaí de chomhlachtaí ionadaitheacha is ea ceardchumann, comhlachas gairmiúil, cumann tionscail agus comhlacht spóirt.

  • Comhlacht ag a bhfuil fostaí lánaimseartha amháin nó níos mó agus atá ann go príomha chun díriú ar shaincheisteanna áirithe, i gcás go mbaineann na cumarsáidí iomchuí le haon cheann de na saincheisteanna sin. Tugaimid “chomhlachtaí saincheist-bhunaithe” ar chomhlachtaí den sórt sin.  Samplaí de chomhlachtaí saincheist-bhunaithe is ea eagraíochtaí a chuireann saincheisteanna chearta an duine chun cinn nó a théann i mbun feachtais ar son daoine gan dídean nó eagraíochtaí gnó.

  • Comhlacht ionadaíoch nó saincheist-bhunaithe, gan fostaí amháin ar a laghad, a mbeadh ar a laghad duine amháin de chomhaltaí na heagraíochta faoi raon feidhme an Achta dá mbeadh an comhalta nó na comhaltaí sin ag déanamh gníomhaíochtaí brústocaireachta lasmuigh den chomhlacht . Aon duine (duine aonair nó eagraíocht) a dhéanann "cumarsáid iomchuí" faoi thalamh a fhorbairt nó a chriosú, i gcás nach ionann an talamh sin agus a p(h)ríomháit chónaithe phríobháideach.

  • Tríú páirtí (duine aonair nó eagraíocht) a fhaigheann íocaíocht as gabháil do bhrústocaireacht thar ceann duine a thagann faoi cheann amháin de na catagóirí daoine thuas. (Is féidir an íocaíocht sin a dhéanamh in airgead nó i luach airgid.)

Cumarsáidí ó chomhlachtaí ionadaíocha agus ó chomhlachtaí saincheist-bhunaithe

I gcás comhlachtaí ionadaíocha agus comhlachtaí abhcóideachta saincheist-bhunaithe, tá raon feidhme ag an gcumarsáid iomchuí más duine a shealbhaíonn, sa chomhlacht, aon oifig ina mbaineann na feidhmeanna le gnóthaí an chomhlachta ina iomláine í.

Ciallaíonn sé seo, go ginearálta, nach meastar gur brústocaireacht é cumarsáid a dhéanann oibrithe deonacha neamhíoctha. Mar sin féin, meastar go bhfuil cumarsáidí ó shealbhóirí oifige, amhail cathaoirleach agus rúnaithe, fiú más oibrithe deonacha neamhíoctha iad laistigh den raon feidhme má bhaineann na feidhmeanna le gnóthaí an chomhlachta ina iomláine. Féadfaidh cumarsáid ábhartha a bheith díreach nó indíreach mar sin, má dhéanann oibrithe deonacha neamhíoctha an chumarsáid ar threoir ó fhostaí, ó shealbhóir oifige íoctha nó ó shealbhóir oifige a bhfuil feidhmeanna leathana aige/aici, tá siad ag brústocaireacht agus ní mór í a áireamh i dtuairisceán na heagraíochta

Go ginearálta beidh comhlachtaí ionadaíocha/saincheist-bhunaithe atá comhdhéanta go hiomlán d’oibrithe deonacha lasmuigh de raon feidhme an Achta mura ndéantar brústocaireacht faoi chriosú/fhorbairt talún. Más rud é, áfach, go bhfostaíonn siad duine go lánaimseartha, thiocfadh siad faoi raon feidhme an Achta. Tiocfaidh siad faoi raon feidhme an Achta freisin má dhéanann sealbhóir oifige neamhíoctha a shealbhaíonn, sa chomhlacht, aon oifig ina mbaineann na feidhmeanna le gnóthaí an chomhlachta ina iomláine an chumarsáid brústocaireachta.

 

Maidir le Comhlachtaí ionadaíocha/ saincheist-bhunaithe a dhéanann, a bhainistíonn nó a stiúrann "cumarsáid iomchuí" faoi thalamh a chriosú nó a fhorbairt, meastar go bhfuil siad ag seoladh gníomhaíocht brústocaireachta, is cuma cé acu atá fostaí lánaimseartha acu nó nach bhfuil. Déantar amhlaidh toisc go bhforáiltear go sonrach leis an Acht go bhféadfar ceanglas a chur ar aon duine a dhéanann "cumarsáid iomchuí" faoi thalamh a chriosú nó a fhorbairt clárú agus tuairisceán maidir le gníomhaíochtaí brústocaireachta a chur isteach, i gcás nach ionann an talamh sin agus a p(h)ríomháit chónaithe phríobháideach. I bhfocail eile, ní bhaineann na critéir maidir leis an líon fostaithe atá ann le hábhar i gcás go bhfuil tú ag déanamh cumarsáid faoi thalamh a chriosú agus a fhorbairt.

B) Cé hiad na hOifigigh Phoiblí Ainmnithe? 

Is iad seo a leanas na hOifigigh Phoiblí Ainmnithe faoin Acht:

  • Airí agus Airí Stáit;

  • Teachtaí Dála agus Seanadóirí;

  • Feisirí de Pharlaimint na hEorpa do thoghlaigh Éireannacha;

  • Comhaltaí d’údaráis áitiúla;

  • Comhairleoirí Speisialta d’Airí agus d’Airí Stáit arna gceapadh faoi alt 11 den Acht um Bainistíocht na Seirbhíse Poiblí, 1997;

  • Seirbhísigh Phoiblí de thuairisc fhorordaithe;

  • Catagóirí eile daoine de thuairisc fhorordaithe.

I dtaca le “seirbhísigh phoiblí de thuairisc fhorordaithe”, rinne an tAire Airgeadais agus Caiteachais Phoiblí agus Athchóirithe rialacháin (na Rialacháin fán Acht um Brústocaireacht a Rialáil, 2015 (Oifigigh Phoiblí Ainmnithe), 2015, agus na Rialacháin fán Acht um Brústocaireacht a Rialáil 2015, (Oifigigh Phoiblí Ainmnithe), 2016) lena dtugtar sonraí faoi na poist atá forordaithe mar oifigigh phoiblí ainmnithe chun críocha an Achta.

I dtaca leis an Státseirbhís, is forordaithe mar oifigeach poiblí ainmnithe atá seirbhíseach poiblí ar Ard-Rúnaí, Fo-Rúnaí, Leas-Rúnaí, Rúnaí Cúnta nó Stiúrthóir é/í i gcomhlacht seirbhíse poiblí atá sonraithe i Sceideal I a ghabhann le Rialacháin 2015.  Is forordaithe mar oifigeach poiblí ainmnithe freisin atá seirbhíseach poiblí i bpost atá sonraithe i Sceideal 2 a ghabhann le Rialacháin 2015.

 

I dtaca le húdaráis áitiúla, foráiltear le Rialacháin 2015 go bhfuil na daoine sna poist seo a leanas in údaráis áitiúla forordaithe mar oifigigh phoiblí ainmnithe:

  • Príomhfheidhmeannaigh agus gráid choibhéiseacha

  • An Príomhfheidhmeannach Cúnta (Comhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath amháin)

  • Stiúrthóirí Seirbhísí

  • Cinn Airgeadais

  • An Ceann Acmhainní Daonna (Comhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath amháin)

  • Faoi Rialacháin 2016, a tháinig i bhfeidhm an 1 Meán Fómhair 2016, tá seirbhíseach poiblí i gComhairle Contae Chorcaí atá ag obair sa phost mar Bhainisteoir Rannóige forordaithe mar oifigeach poiblí ainmnithe.

Tá sonraí iomlána faoi na poist thuas, atá forordaithe sna Rialacháin, ar fáil ar ár suíomh Gréasáin www.lobbying.ie. Féadfar liosta na bpost a fhorordaítear mar OPA a leathnú le hOrdú ón Aire chuig catagóirí eile le himeacht ama.

Faoin Acht, ceanglaítear ar chomhlachtaí poiblí ainm a bhfostaithe ar oifigigh phoiblí ainmnithe iad agus cur síos gairid ar róil agus freagrachtaí na bhfostaithe sin a fhoilsiú ar a suíomh Gréasáin. Tá sé tábhachtach a thabhairt faoi deara nach bhfuil oifigigh phoiblí ainmnithe forordaithe do gach comhlacht poiblí.

C) Cad is cumarsáid iomchuí ann?

Is é is cumarsáid iomchuí ann ná cumarsáid

  • A fhéadfar a dhéanamh i scríbhinn nó ó bhéal

  • A dhéantar go pearsanta (go díreach nó go hindíreach)

  • A ndéanann duine a thagann faoi raon feidhme an Achta í

  • A dhéantar le hOifigeach Poiblí Ainmnithe

  • A bhaineann le ní iomchuí

  • Nach cumarsáid eiscthe í

 

Ba cheart a thabhairt faoi deara nach i suíomh foirmiúil ná trí mhodhanna foirmiúla a úsáid a dhéantar gach cumarsáid iomchuí (gníomhaíocht brústocaireachta). Cé go ndéantar cuid mhór cumarsáidí iomchuí trí chruinnithe duine le duine, trí ghlaonna teileafóin nó trí ríomhphoist, déantar brústocaireacht ar bhealaí nach bhfuil chomh foirmiúil céanna freisin. Áirítear leo sin comhráite neamhfhoirmiúla, tóstail shóisialta, agus na meáin shóisialta, fiú. Má chomhlíonann an chumarsáid na critéir thuas, measfar gur cumarsáid iomchuí (gníomhaíocht brústocaireachta) í agus ní mór í a thuairisciú dá bharr sin.

D) Cad is ní iomchuí ann?

Is é is ní iomchuí ann ná aon ní a bhaineann leis na nithe seo:

  • Aon bheartas poiblí nó aon chlár poiblí a thionscnamh, a fhorbairt nó a mhodhnú (mar shampla, tograí le haghaidh athruithe ar chánachas, tograí le haghaidh athruithe ar bheartas talmhaíochta, tograí le haghaidh teidlíocht i leith seirbhísí sláinte a athrú)

  • Aon dlí a ullmhú nó a leasú (lena n-áirítear reachtaíocht thánaisteach amhail ionstraimí reachtúla agus fodhlíthe) (mar shampla, tograí le haghaidh an dlí maidir le huchtú a athrú, tograí le haghaidh fodhlíthe a bhaineann leis an trácht a athrú)

  • Dámhachtain aon deontais, iasachta nó tacaíochta airgeadais eile, aon chonartha nó comhaontaithe eile, nó aon cheadúnais nó údaraithe eile lena ngabhann cistí poiblí (mar shampla, na critéir i dtaca le deontais tithíochta a dhámhachtain do dhaoine faoi mhíchumas, an ceannach maoine nó an díol maoine nó sócmhainní eile ag an rialtas.)

 

AR LEITH Ó aon bheartas, clár, achtachán nó dámhachtain den sórt sin a chur i ngníomh nó ó aon ní de chineál teicniúil.

Is iad seo a leanas roinnt samplaí den difríocht idir nithe a bhféadfaí a mheas gur nithe iomchuí agus nithe “cur i ngníomh” iad agus nithe a bhféadfaí a mheas gur nithe de chineál teicniúil iad:

  • Cumarsáidí lena bhféachtar le beartas nó dlí cánach ar leith a thabhairt isteach nó a leasú, mheasfaí gur cumarsáidí a bhaineann le ní iomchuí iad.  I gcás go gcinnfear an beartas agus go n-achtófar an dlí cánach lena mbaineann ina dhiaidh sin, is dóigh go measfaí gur nithe cur i ngníomh iad cumarsáidí a bhaineann le cur i bhfeidhm an dlí.

  • Cumarsáidí a bhaineann le critéir áirithe a chur ar áireamh i dtairiscint phoiblí, mheasfaí gur cumarsáidí a bhaineann le ní iomchuí iad. I gcás go gcomhaontófar na critéir agus go bhfoilseofar Iarraidh ar Thairiscintí ina dhiaidh sin, mheasfaí gur nithe cur i ngníomh iad aon tairiscint a chuirfear isteach, aon cheisteanna maidir le sonraíochtaí na tairisceana agus aon aiseolas ar thoradh na tairisceana.

  • Sampla de nithe de chineál teicniúil is ea cásanna ina bhfuil sé beartaithe ag an Rialtas beartas nó reachtaíocht a thabhairt isteach chun astaíochtaí gluaisteáin a laghdú.  Cumarsáidí a bhaineann leis an mbeartas nó an reachtaíocht atá beartaithe, mheasfaí gur cumarsáidí a bhaineann le ní iomchuí iad.  Mar shampla, is é ní teicniúil a bheadh i gceist i gcás go rachadh an Rialtas i gcomhairle le saineolaithe eolaíocha maidir leis an leibhéal astaíochtaí a d’fhéadfadh dochar a dhéanamh don chomhshaol.  I gcás go gcuirfear an reachtaíocht i bhfeidhm, is dóigh go measfaí gur nithe teicniúla freisin iad aon cheisteanna a chuirtear ar an rannóg rialála lena mbaineann maidir le conas cloí leis na ceanglais nua.

TABHAIR FAOI DEARA: Ní brústocaireacht atá i ngach cineál cumarsáide.

Is fiú a thabhairt faoi deara nach meastar, chun críocha an Achta, gur brústocaireacht atá i ngach cineál cumarsáide.  Ní mór do chumarsáid gach ceann de na critéir atá leagtha amach i bpointí A, B, C agus D thuas a chomhlíonadh chun go measfar gur gníomhaíocht brústocaireachta í. Is ann do roinnt cumarsáidí “eiscthe” (díolmhaithe) freisin (féach thíos).

E) Cé na cumarsáidí “eiscthe” (díolmhaithe)?

Is cumarsáidí “eiscthe” (díolmhaithe) iad na nithe seo a leanas agus, dá bhrí sin, ní mheastar gur gníomhaíochtaí brústocaireachta iad (i.e. ní cumarsáidí iomchuí iad):

  • Gnóthaí príobháideacha: Cumarsáidí a dhéanann duine aonair nó a dhéantar thar ceann duine aonair a bhaineann lena g(h)nóthaí príobháideacha féin, ach amháin i gcás go mbaineann siad le haon talamh a fhorbairt nó a chriosú.  I gcás go ndéanann duine aonair cumarsáid faoi thalamh arb ionann í agus a p(h)ríomháit chónaithe phríobháideach a chriosú nó a fhorbairt agus nach mó achar na talún ná acra amháin, is cumarsáid dhíolmhaithe í an chumarsáid.  Tá treoirlínte mionsonraithe maidir le brústocaireacht i dtaca le talamh a fhorbairt agus a chriosú ar fáil ag www.lobbying.ie.  I ndáil leis sin, is díolmhaithe a bheidh méid suntasach cumarsáidí clinic toghlaigh idir ionadaithe tofa agus na daoine ina dtoghcheantar i gcás go mbaineann an ní le gnóthaí príobháideacha duine aonair. Mar shampla, ní cumarsáidí iomchuí iad cumarsáidí i dtaca le hincháilitheacht duine aonair le haghaidh íocaíocht leasa shóisialaigh, teach údaráis áitiúil nó cárta leighis nó i dtaca le teidlíocht duine aonair ina leith sin.

  • Caidreamh taidhleoireachta: Cumarsáidí a dhéanann tír iasachta nó críoch iasachta, an tAontas Eorpach, na Náisiúin Aontaithe nó aon eagraíocht idir-rialtasach idirnáisiúnta eile nó a dhéantar thar a gceann.  Tabhair faoi deara nach bhfuil feidhm ag an díolúine seo ach amháin maidir le cumarsáidí arna gceadú ag na hoifigigh ó thír nó cúlchríoch eile; duine aonair a chónaíonn i dtír eile agus nach bhfuil aon údarás eile aige/aici, ní cháilíonn sé/sí don díolúine.

  • Faisnéis fhíorasach: Cumarsáidí lena n-iarrtar faisnéis fhíorasach nó lena soláthraítear faisnéis fhíorasach mar fhreagairt ar iarraidh ar an bhfaisnéis (mar shampla, cuideachta a fhiafraíonn de sheirbhíseach poiblí conas is féidir léi cáiliú le haghaidh deontas fiontraíochta agus a fhaigheann freagra; duine a dhéanann fiafraí faoi na rialacha i dtaca le pleanáil agus a fhaigheann freagra; faisnéis fhíorasach a sholáthraíonn comhlacht ionadaitheach do roinn rialtais mar fhreagairt ar iarraidh ón roinn).

  • Aighneachtaí foilsithe: Cumarsáidí a iarrann comhlacht seirbhíse poiblí agus a fhoilsíonn sé (mar shampla, aighneachtaí a fhaightear mar fhreagairt ar phróiseas comhairliúcháin phoiblí a bhfoilsíonn an comhlacht poiblí iad ina dhiaidh sin.) D’fhoilsigh an Coimisiún um Chaighdeáin treoir níos mionsonraithe maidir le próisis chomhairliúcháin phoiblí sa rannán ceisteanna coitianta dá shuíomh Gréasáin.

  • Caibidlí ceardchumainn: Cumarsáidí is cuid de chaibidlí, nó a bhaineann go díreach le caibidlí, ar théarmaí agus coinníollacha fostaíochta a ghabhann ionadaithe ceardchumainn de láimh thar ceann a chomhaltaí Ba cheart a thabhairt faoi deara go bhfuil feidhm ag an díolúine ar leith seo maidir le ceardchumann mar atá sainmhínithe san Acht.  Is féidir nach dtiocfaidh gach comhlacht ionadaitheach fostaithe faoin sainmhíniú ar cheardchumann atá leagtha amach san Acht agus, dá bharr sin, ní bheidh feidhm ag an díolúine maidir leo.

  • Sábháilteacht agus slándáil: Cumarsáidí a bhféadfadh sé gur bhagairt ar shábháilteacht aon duine nó ar shlándáil an Stáit iad a nochtadh.

  • Coistí Oireachtais: Cumarsáidí a dhéantar in imeachtaí coiste de cheachtar Teach den Oireachtas.  Ba cheart a thabhairt faoi deara nach bhfuil feidhm ag an díolúine seo ach amháin maidir le himeachtaí foirmiúla coiste a thaifeadtar agus/nó a scríobhtar miontuairiscí orthu de ghnáth.  Níl feidhm aici maidir le cumarsáidí a dhéantar lasmuigh d’imeachtaí foirmiúla.

  • Cumarsáidí ó oifigigh phoiblí ainmnithe nó ó sheirbhísigh phoiblí: Is cumarsáidí díolmhaithe iad na cumarsáidí a dhéanann oifigeach poiblí ainmnithe ina c(h)áil mar oifigeach den sórt sin. (Mar shampla, ní hionann agus brústocaireacht na cumarsáidí a sheolann comhairleoirí contae chuig bainisteoirí údaráis áitiúil nó chuig seirbhísigh phoiblí eile.)  Mar an gcéanna, is cumarsáidí díolmhaithe freisin iad na cumarsáidí a dhéanann seirbhísigh phoiblí (nó na daoine sin atá fruilithe ar conradh ag comhlacht seirbhíse poiblí) sa cháil sin agus a bhaineann le feidhmeanna an chomhlachta seirbhíse poiblí. Tá seirbhísigh phoiblí fostaithe ag comhlachtaí seirbhíse poiblí nó sealbhaíonn siad oifig sna comhlachtaí sin.  Tá “comhlacht seirbhíse poiblí” sainmhínithe san Acht.  Tríd is tríd, tá siad ina gcomhlachtaí Stáit nach comhlachtaí tráchtála Stáit iad.  D’fhoilsigh an Coimisiún um Chaighdeáin treoirlínte ar leith d’oifigigh phoiblí ainmnithe, ina bpléitear ar bhealach níos mine leis an díolúine.

  • Rialachas comhlachtaí tráchtála Stáit: Cumarsáidí ó chomhlacht tráchtála Stáit, nó thar ceann comhlacht tráchtála Stáit, a dhéantar le hAire den Rialtas a shealbhaíonn scaireanna sa chomhlacht, nó a bhfuil feidhmeanna reachtúla aige/aici i ndáil leis an gcomhlacht, nó le hoifigigh phoiblí ainmnithe atá ag fónamh i roinn an Aire sin, i ngnáthchúrsa ghnó an chomhlachta. (Mar shampla, cumarsáidí áirithe idir Iarnród Éireann agus an tAire Iompair, Turasóireachta agus Spóirt.)  D’fhoilsigh an Coimisiún um Chaighdeáin treoir níos mionsonraithe maidir leis an díolúine ar leith seo sa rannán ceisteanna coitianta den suíomh Gréasáin lobbying.ie, go háirithe treoir maidir leis na nithe a d’fhéadfadh a bheith i gceist le gnáthchúrsa gnó comhlachta tráchtála Stáit.

  • Cumarsáid ó pháirtí polaitíochta lena chomhaltaí: Cumarsáidí ó pháirtí polaitíochta lena chomhaltaí ar oifigigh phoiblí ainmnithe iad agus a dhéantar go heisiach mar chomhaltaí den pháirtí polaitíochta lena mbaineann.

  • Grúpaí oibre beartais: Cumarsáidí idir comhaltaí de “chomhlacht iomchuí” arna gceapadh ag Aire, nó ag comhlacht seirbhíse poiblí, chun athbhreithniú, measúnú nó anailís a dhéanamh ar aon saincheist beartais phoiblí d’fhonn tuarascáil a thabhairt don Aire nó don chomhlacht seirbhíse poiblí maidir léi. Is é is “comhlacht iomchuí” ann ná comhlacht a gceapann Aire nó comhlacht seirbhíse poiblí a chomhaltaí, áit a n-áirítear leis an gcomhaltas duine amháin nó níos mó ar oifigigh phoiblí ainmnithe iad agus duine amháin nó níos mó nach seirbhísigh phoiblí iad ná nach bhfuil fruilithe chun críocha comhlachta seirbhíse poiblí.  (Mar shampla, grúpaí comhairleacha, sainghrúpaí, grúpaí oibre, grúpaí athbhreithnithe nó coimisiúin.) Níl feidhm ag an díolúine seo ach amháin i gcás go seolann an comhlacht iomchuí a ghníomhaíochtaí de réir an Chóid Trédhearcachta. Tá an Cód Trédhearcachta ar fáil ag https://www.lobbying.ie/help-resources/information-for-public-bodies/transparency-code/. Tá nóta treorach níos mionsonraithe foilsithe ag an gCoimisiún um Chaighdeáin freisin maidir le grúpaí comhairleacha srl. an Brústocaireacht a Rialáil. D’fhéadfadh an nóta treorach seo a bheith ábhartha freisin d’eagraíochtaí a d’fhéadfadh rúnaíocht a sholáthar d’OPA nó do ghrúpa OPA agus a d’fhéadfadh a bheith i mbun gníomhaíochtaí brústocaireachta.